Bisiklet Nedir?

Bisiklet, İnsan gücüyle ve pedallı olarak çalışan, iki teker üzerinde gidebilen mekanik araçtır. Sürücüsüne bisikletçi denir. Kullanmak için eğitim veya lisans zorunluluğu yoktur. Doğaya zararı olmamasından dolayı pek çok ülkenin özendirici politikaları arasında yer alır.

Kullanımı oldukça kolay olsa da alışması bir hayli zordur. Tekerlerin birbiriyle aynı düzlemde olması denge sorunlarına neden olur ve çoğu kişi alışırken destek tekerlekleri kullanmak zorunda kalır.

Bisikletin Tarihi

Bisiklet bir spor olarak da pek çok alanıyla birlikte mevcuttur. Dağ bisikletçiliği ve ya uzun mesafe bisiklet yarışları mevcuttur. İlk örnekleri 21. yy Avrupada ortaya çıkmıştır.

Bisikletin Etimolojisi

Bisiklet kelimesi 1868 yılında Daily News’de “Bisikletler ve Trisiküller” isimli yazıda yer aldı. İtmeli araç, pedal çevirimi veya bisiklet olarak çeşitli kelime binmesi veya karışımlarından etkilenmiştir.

Bisikletin Tarihi

Draisienne veya Laufmaschine olarak da bilinen ve ilk olarak “Züppe At” anlamına gelen kelime ile anılan araç ilk bisiklet kabul edilir. Alman Baron Karl Von Drais tarafından icat edilmiştir.

1817 de Paris ‘de halka tanıtılmıştır. Ahşap gövdeli ve ve tekerlekli pedalları olmayan bir araç türü olarak ilk örneğini vermiştir. İlk örneklerde pedal yoktur ayak ile mekanizmanın yerden itilmesiyle hareket eder.

İlk mekanik iticili bisiklet ise 1839 da İskoç demirci Kirkpatrick MacMillan tarafından yapılmıştır. Lakin bu iddia bazı yalanlamalar ile boğuşmaktadır yani kesin bir bilgi değildir.

1860 ların başında iki Fransız arkadaş genişletilmiş ön tekerlek ve pedal tahrikli bir bisiklet modelini ortaya koymuşlardır. Bu bisikletin özelliği ön tekerinin büyük tekerleklerin içerinde hafifletmek için mil ve gövdesinde boru kullanılmış olmasıydı. Estetik açıdan bu gün ki modern haline çok şey katmıştır.

1886 yılında İngiliz JK Starley ilk modern bisiklet şeklini ortaya koymuştur. Modern boru iskeleti, mil jantları ve ilk defa arkaya alınan pedal tahrik sistemiyle inanılmaz bir başarıya imza atmıştır.

1890 yılı bisikletler için altın çağ sayılır. Modernliğin yanına lastik tekerlek kullanımıyla birlikte konfor da sağlamaya başladı. Bu olayın akabinde tekerlekler üzerinde çeşitlenmeler yaşandı. Geniş veya ince tekerlekleri bisikletin kullanımına göre üretimi yapıldı. Bu da bisiklet çeşitliliğine ilk katkıyı sağlamış oldu.

Bisikletin Kullanım Alanları

Bisikletler tarihinin başından beri pek çok farklı alanda ve amaç için kullanılmıştır. Sağlık çalışanları, Posta servisleri, Kuriyeler, Haberciler, Polisler ve hatta askeri amaçlı kullanımlar gözetlenmiştir. Bisikletli piyade isimli bazı ülke birlikleri bile vardır.

Organize ve dağınık şekilde pek çok spor amacıyla da kullanıma sahiptir. Dağ bisikleti, Tur bisikleti, Şehir bisikleti BMX yarışları vs… çeşitli kullanımları vardı. Son dönemlerde akrobik hareketler için de kullanılmaya başlanmış ve bisiklet üzerinde eki insan dengesinin ne kadar harika olabileceğini kamuoyuna kanıtlamıştır.

Bisikletin Teknik Yönleri

Bisiklet ilk icadından bu güne kadar sürekli bir gelişim ve değişim geçirmiştir. Malzeme ve tasarımda yapılan bu gelişmeler bu gün ki modern haline yaklaştırırken konfor ve kalitesini de arttırmıştır. Daha az güç tüketerek daha çok mesafe kat etmek için çeşitli malzemeler ve ek donanımlar türetilmiştir.

Bisiklet Türleri

• Yardımcı bisikletler,
• Dağ bisikletleri,
• Yarış Bisikletleri,
• Gezi Bisikletleri,
• Hibrit Bisikletler,
• Kruvazör Bisikletler,
• BMX Bisikletleri
• Tandemler,
• Alçak Bisikletler,
• Uzun bisikletler,
• Sabit Vitesliler,
• Katlanır Bisikletler,
• Amfibi Bisikletler,
• Yük Bisikletleri,
• Yaylı Bisikletler
• Elektrikli Bisikletler
• Bisiklet Dinamikleri

Bisikletin, üzerinde ki sürücünün denme merkezinde ve dik durmadığıyla ortaya çıkar denge genellikle sürücü tarafında sağlanır. Gidon ve tekerlekler eğim ve hıza daha uygundur. Tekerlekleri ince ve Gidonu önce doğru uzatılmıştır.

Bisiklette Verim

Bir bisiklet pek çok açıdan verimlidir. Herhangi bir insanın belli bir mesafeyi kastetmesi için gereken mesafe zamandan inanılmaz tasarruf sağlar.  Gücün tamamına yakını sürücü tarafından doğrudan tekerlere yansıtılır. Mekanik aksamın ve ısının soğurması genellikle çok azdır. Aktarıcı sistemine sahip bisikletlerde Yoldan Kayıp tekniği ile güç kullanımı azaltılır veya Güçten kayıp tekniği ile yoldan kazanç sağlanır. 

Günlük hayatta kullanımı çeşitli ülkelerce özendirici politikalarla desteklenmektedir. İnsan sağlığına ve çevreye olan katkısı her fırsatta övülmektedir. İlerletme güç kaynağı yine sürücü olduğundan hem kolaylık sağlayıp hem de doğaya hiç zarar vermez.

Düz bir zeminde kaydedilen en yüksek bisiklet hızı 144.18km/sa olarak kayda geçmiştir.

Bisiklet Parçaları

İskelet

Modern bisikletler çoğunlukla ahşaptan yapılmış ilkel atalarına benzer. Dik oturma yeri ve iskeletiyle her yönden eski bisikletleri andırır. Ön üçgen ve arka üçgen olmak üzere iki temel yapı üzerine kuruludur Zincir, aktarıcı gidon vs.. ile aksam tamamlanır.

Bisiklet iskeleti katlanabilir oval veya kesikli olabilir. Genellikle darbe ve yol titreşimine dayanması için türüne göre farklılık gösterir. Portatif olması için katlanabilir tasarlanan bisikletler üçgenli bir yapı yerine dik borulu ve eklemli bir yapıya sahiptir. Birçok bisiklet çeşitli ön ve arkalarda amortisörler ile gelir.

Bisiklet iskeleti kullanıcısının cinsiyetine göre de çeşitlilik gösterebilir. Kadınların etekle kolayca binebilmesi için çoğu kadın bisikletinde orta üst boru U şeklinde tasarlanır. Bazı türlerinde üst boru yatay değil alt boruya paralel olarak yapılarak ortada bir boşluk sağlanır.

Amortisörlü bisikletler yapı itibariyle arka üçgenin bölünmesini gerektirir. Ön üçgen ve arka üçgenin arasına sarsıntı hafifletme amacıyla konulur. Akrobatik bisikletlerde bulunmazken dağ sporu bisikletlerinde vazgeçilmezdir.

Aktarıcılar ve Dişliler

Bisikletin hız ve güç ayarlamasını sağlayan aktarıcı ve dişli mekanizması hız ve dirence büyük ölçüde kontrol sağlar. Yüksek seviyeli viteste ön dişli büyük arka dişli küçük olur ve kullanıcının aşırı güç haramasın gerekir. Sonuç olarak da bu güç aşırı bir hıza dönüşür. Kademeli olarak arttırılabilir. Düz yol değilse yüksek vitesten denge ile kalkmak çok zor olabilir.

Ön dişlinin küçük arka dişlinin büyük olduğu düşük viteslerde kullanıcı çok fazla hareket etmesine rağmen yolu az kat eder. Lakin kullanıcı bu hareketi çok az kuvvet uygulayarak  yapar. Dik ve rampa yerleri tırmanmak için ideal bir kullanım biçimidir.

Düz ve ya vitessiz olarak adlandırılan bisikletlerde bu tür bir mekanizma bulunmaz. Bununla birlikte çok çeşitli bisiklet aktarıcıları mevcuttur. Geleneksel 18 ve 24 vitese altenrantif olarak daha düşük ve yüksek sayıda vitese ve çark kombinasyonlarına sahip bisikletler de vardır.

Direksiyon (Gidon)

Bisiklet direksiyonları yapı ve amaç itibari ile pek çok çeşite ayrılır. Akrobatik bisikletlerin ve çocuk bisikletlilerinin direksiyonu u şeklinde yapılır. Sebebi daha fazla kontrol sağlamasıdır. Yarış bisikletlerinin direksiyonun sağ ve sol tarafına iki uzun eklenti öne doğru eklenir. Yarışçının bir müddet sonra yorulduğunda kollarını dayayabileceği geniş bir alan sağlar. Ayrıca pedala daha çok kuvvet sağlayabilmesi için yarışçı vücudunu yere daha paralel bir biçime geldirebilir.

Bisiklet direksiyonu temel olarak üç çeşitle ayrılmış olsa da her birinin onlarca alternatif şekli vardır. Hafif eğimli, Boğa boynuzu şekilli, Düz vs.. şeklinde uzun bir listeye dönüşebilir. Alternatiflerin hepsinde de aynı amaca hizmet eder. Bu amaç bisiklete bir yön kazandırmaktır.

Fren, Vites aksamı, Ayna, Zil ve diğer pek çok aksesuar burada bulunur. Genellikle sağ fren arka sol fren ön tekerleği etkiler. Bazı modellerde değişiklik gösterebilir.

Koltuk

Sürücünün konfor ile oturabilmesi ve sarsıntılardan minimum etkilenmesi için tasarlanmış elastik bir sünger üzerine gerdirilmiş kumaş ile yapılmış bir çeşit mini koltuktur. Modele bağlı olarak çeşitli deri ve plastik malzemelerden üretilir her birisinde amacı aynıdır.

Kadın ve erkeklere ayrı üretilebilir. Sürücünün kullanım tipine ve ağırlığına göre şekli değişiklik gösterebilir. Boyu, eğimi ve yönü alttaki kontrol vidaları ile ayarlanabilir. Yaslanmalı ve oturmalı modelleri mevcut olsa da genelde klasik üçgen stilli oturma yerleri kullanılır.

Frenler

Hareket eden her taşıtta olduğu gibi frenler de bir bisikletin en önemli parçalarından birisidir. Yüksek hızlarda bile aniden durabilmeli veya yavaşlayabilmeli. Frenlerin bakımı ömrü ve çeşitli oldukça fazladır.  Geleneksel olarak el gücüyle çalışan ve iki yandan sıkıştırmalı mekanizma ile çalışan fren tipi en çok kullanılanıdır.

Hidrolik fren sistemine veya mekanik fren sistemine sahip bisikletler daha kolay bir kullanım ve güvenlik sağlasa da pahalılıkları yüzünden pek tercih edilmezler. Hidrolik sisteme sahip bisikletler klasik araç mantığında ki gibi bir sıvı sıkıştırma sistemi kullanır. El tahrikli bir sistem basıncı ileterek Fren diskini sıkıştırıp ve o da bisikletin tekerini yavaşlatır veya durdurur.

Mekanif fren sistemi ise sadece hareket yönünün tersine bir kuvvet uygulama mantığı içe çalışır. Klasik bisiklet tasarımında pedalı geriye çevirmek hiçbir etkide bulunmaz. Mekanik fren sisteminde ise geriye doğru çevrilmeye çalışılan pedal fren yapmayı sağlar. Mekanik frenin bir avantaj bir  de dezavantajı vardır. Avantajı bu sistemler bacaktan güç alıp vücut ağırlığı ile desteklendiğinden daha güçlüdür. Dezavantajı ise ani durma eylemlerinde sürücü bacağını fren için kullandığından yere koymak için çok kısa bir süresi vardır.

Süspansiyon

Bir bisikletin süspansiyon sistemini sağlayan pek çok etmen vardır. Bunlar sürücünün rahatlığı için tasarlanmış oldukça önemli detaylardır. Havalı ve lastik yapımı tekerler titreşimin çok büyük bir kısmını emer. Orta ve büyük şiddetteki darbeleri amortisörler dengeler. En son kalan ve sürücüye temas eden parça olan oturma kısmı ise son enerjiyi kırıp sürücüye en az hasarı iletir.

Sürücünün bisikletle olan diğer bağlantılar ise direksiyon ve pedallardır. Direksiyonda ki yumuşak kaplama kola gelen titreşimi azaltır. Aynı şeklide ön tekerlekte de amortisör sistemi bulunabilir.  Pedal için gelişmiş bir emme sistemi yoktur. Sürücü yumsak tabanlı ayakkabı giyerek ve sürüş esnasında bacaklarına ağırlık bindirmeyerek onu dengeler. ,

Tekerlekler

Bisikletin en önemli unsurlarından birisidir. Aracın yol ile teması eden parçasıdır. Sağlam plastik ve kauçuktan üretilen bu parçalar sürtünmeye çok dayanıklı ve yol tutuşu bir hayli fazladır. Bisikletin jantları mil isimli ince çubuklar ile gövdeye sabitlenir. Millerin toplam ağırlıkları klasik jantlardan daha hafif olduğundan böyle bir yapı tercih edilmiştir.

Bisikletin Sosyal Etkileşimi

Tüm dünya devletleri sağlık ve çevre sebeplerinden bisikleti kullanımına özendirici politikalar izlemektedir. Günümüzde özellikle Avrupa’da pek çok devlet adamı işe bisikletle giderek örnek olmaya çalışmaktadır. Deniz kenarı şehirlerde ve mili geliri az olan ülkelerde bisiklet ciddi bir ulaşım aracı olarak görülmektedir.

Buna rağmen bu her zaman böyle değildi çıktığı ilk yıllardan beri pek çok çevre tarafından şiddetle karşıda çıkılmıştır. Bisikletin şeytan icadı oluğunu ya da kadınların mahrem yerlerinin gözükebilmesi için tasarlandığını savunanlar da ortaya çıkmıştır. Buna rağmen bisiklet zamanla gelişimini sürdürmüş ve bugün ki modern haline gelmiştir.

Bisiklet Fiyatları

Dünyada ve ülkemizde pek çok bisiklet üreticisi pek çok model ve türde bisiklet üretmektedir. Bu sebepten fiyatları da oldukça çeşitlilik göstermektedir. Aston Martini veya Bilinmedik bir marka fark etmeksizin her bütçeye uygun bisiklet bulunmaktadır.

Bisiklet fiyatları genellikle 250 TL gibi fiyatlardan başlayıp 2-3 bin TL fiyatlarına kadar yükselmektedir. Spor veya akrobasi amaçlı alınan bisikletlerde bu değer 8-10 bin TL aralığına kadar yükselmektedir. Firmaların konsept amaçlı ürettiği akıllı ya da kendi giden bisikletlerin değeri ise 100 bin TL yei geçmektedir.